Ngem no awan ti padasmo ket suratem ti banag a dimo ammo, agkarkarawaka, ket no adda makarawam, awan ti riknana, kasla bambanti dagiti ladawan, kawaw ti kaipapanan dagiti balikas.

Nupay kasta, diak ibaga a padasem nga umuna ti maysa a banag samo suraten. No nasanaykan a mannurat wenno mannaniw, mabalinmo a serken ti kinatao ti malmalday, ti makapungtot, ken ti maragsakan. Mabalinmo ti agbalin a lalaki no babaika; mabalinmo ti agbalin a babai no lalakika, wenno ayup, mula ken dadduma pay babaen ti pannangtedmo iti biag ken rikna dagitoy.

Maaramid dagitoy babaen ti bileg ti imahinasion a mangbatok iti kaadaleman a kaipapanan dagiti banag wenno pannangted iti kaibatoganda.

Inspirasion

Kuna dagiti dadduma a dida makasurat gapu ta awan ti inspirasionda. Ania ngamin ti inspirasion? Kadagiti babbaro, dagiti pagraywan wenno nobiada ti inspirasionda. Kadagiti babbai, nalabit a dagiti met nobioda ti inspirasionda. Dagiti ngay naasawaan wenno nataengan? Dagiti met asawada? Dagiti annakda? Dagiti baak? Dagiti bayog? Ania met ti inspirasionda? Saanda kadi a makasurat nga awan ti masasao nga inspirasion?

Kadagiti agdadamo, mamatida unay iti inspirasion. Ti inspirasionda ti mangdurog wenno mangawis kadakuada nga agsurat wenno makasurat. Ngem kadagiti nasanayen a mannaniw wenno mannurat, saandan a masapul ti inspirasion tapno makasuratda iti daniw. Aglalo no adda oras a kamatenda, no naibaga nga agsuratda.

No napasnekka nga agsurat ket ammom ti suratem, agubbog dagiti balikas, ket no agubbogen, dayta la agsakdon ti aramidem.

Aglawlaw

No maminsan, kasapulan ti nasayaat nga aglawlaw iti panagsurat. No nariribuk ti yanmo, kadawyan a dimon maurnos a naimbag ti panunotmo ket dika makasurat. No dadduma, no ania ti makitam iti aglawlawmo, isu pay ti daniwem. Kas pagarigan, no agnaedka iti away, masansan a maipapan iti away ti suratem ta magusgustuam dagitoy, kabisadom ti buya. Kasta met ti karayan, ti kataltalonan, dagiti pagay, dagiti kayo, sabong ken kulibangbang. No addaka iti siudad ket malablabsam ti kaeskuateran, maawis ti riknam a mangdaniw iti daytoy. Nupay nanumo ti kaeskuateran, pagbalinem a dayta ti paraiso wenno impierno dagiti agindeg. Dayta ti lubongda.

Panagbaliw ti Daniw iti kada Panawen

Madlaw a sumursurot ti daniw iti panawen. Idi 1940s ken 1950s, kaaduan a nasabsabongan dagiti daniw. Kayatna a sawen a nalabes ti panangiladawan iti maysa a banag. Naarkosan iti balikas. Agsikkosikko koma no dalan, idinto ta mabalin met a lintegen. Pasig nga adda rimana (rhyme) wenno agpapada dagiti letra iti ungtot ti balikas, wenno adda ayugna. Masursurot pay dagiti alagaden iti panagsurat iti daniw a kas iti kaadda ti meter wenno marukod. Ngem idi 1960s, agarup nagbaliw ti daniw. Adu ti timmanor nga agtutubo a mannaniw, idinto a nagpukaw dagiti mannaniw idi 1940s ken 1950s. Iti daytoy a panawen, naiwaksi dagiti nasabsabongan a balikas ket agarup nalinteg dagiti nakillo.

Kasta manen idi 1970. Ngem dimmur-as dagiti daniw ket ad-adu ti nasurat iti free verse. Awanen ti rima, saanen a marukod, rimsua pay dagiti nadumaduma a wagas wenno estilo. Nagbalin payen a daniw dagiti maysa a balikas iti kada linia wenno uppat a linia a buklen ti maysa nga stanza. Ababa dagitoy a daniw ngem nabileg ti mensahena.

Idi sakbay a maideklara ti martial law idi 1972 a katibok dagiti rally ken demonstrasion, dandani karirikna amin dagiti agtutubo ti madandaniw. Impeksada dagiti ir-irukenda babaen ti daniw. Ngem idi maideklara ti martial law ket naipaulog dagiti annuroten dagiti suraten, napukaw manen dagitoy a kita ti daniw ket limmamuyot dagiti balikas; nagsubli dagiti daniw ti ayat ket dadduma pay. Nagtultuloy dagiti kastoy a daniw agingga iti 1978.

Nupay kasta, adda rimsua a naaw-awagan iti "daniw iti parparaangan" idi 1976. Diak ammo no nakaadawan dayta nga awag nupay nakangkangngegakon iti kasta a daniw kadagiti bodaan, buniagan, ken dadduma pay nga ummong iti probinsia. Ngem nalabit a gapu ta simple laeng a daniw, simple dagiti balikas, ti anagna, ti pannakasangalna, makapakatawa ken ad-adda a marikna wenno makita iti away ti madaniw. Ngem dagitoy a daniw ti nalaka a mapukaw gapu iti estilona. Nupay nabileg ti mensahena, agbalin a gagangay gapu iti pannakaisuratna. Kasano koma nga idiligmo daytoy kadagiti daniw a napno iti pilosopiana? Dagiti nabileg ti balikasna? Dagiti nauneg a pampanunot? Wenno di maumag ti mensahena?

(Maituloyto)