NO kinnaaduan iti naipablaak a libro iti Iluko ti pagsasaritaan, awanen ti makaatiw pay ken ni mannaniw Hermenegildo A. Viloria ti Capangpangan, Vigan, Ilocos Sur. Ala, bay-amon no memo edition laeng ken nalabit ginasut a kopia laeng ti tunggal edision. Ti nasken, naipabla-akdan. Kas itay kunadan, nasaysayaat laengen ngem ti awan.

Wen, a. Ta iti kinarigat ti panagbiag ti kaaduan a mannurat iti Iluko, manmano ti makaipablaak iti bukodna a libro nga isu a mismo ti aggasto gapu iti kinangina ti dekalidad a panagpaimprenta. Masapulmo ti rinibu a pirak. Ti adatna, uray pay no adda kasta a kuartam, gagangay pay laeng nga umuna a panunotem no ania ti kaskenan a pangusaram iti dayta: no pagpaenrol pay laeng ni Boy, wenno pangsakam iti insaldam a talon, wenno pangsaldam iti itangtangad ni Parim a Baldo a sangkakellengna, wenno pangpatarimaanmo pay laeng iti aglugadlugaden a kalapawyo.

Isu a gagangay nga agpatingga laeng iti arapaap para iti kaaduan a mannurat iti Iluko ti kaadda koma met ti maipagpannakkelna a bukodna a libro—daydiay nakaisuratan ti solo a naganna—a saan laeng a nakilublubbon iti antolohia.

Isu dayta ti nangatiwan ni Manong Hermie iti kaaduan a padana a mannurat iti Iluko. Ta saan laengen a sangsangapulo ti naipablaakna a librona. Nasuroken a duapulo—ket umad-adu pay a kasla uong a mannagadu! Kanigid-kanawan ti panangyalnagna kadagiti librona. Makadandanon payen iti Laoag City nga agyalyalnag.

Ket pagsayaatanna pay, dina met liplipatan dagiti padana a mannurat. No kuan, adda iramanna ti gapuananna kadagiti librona. Di kad´ uray kaskasano, adda metten maibaga dagitoy a kakabsat a mannurat a nailibro a gapuananda. Ket namnamaenda a makipinnaut metten iti panawen dagita a gapuanan.

Mimeo edition. Wen, kasta dagiti libro ni Manong Hermie. Makinilia ken mimeographing machine dagiti makinana. Ken naannad dagiti pagkidkiddawanna iti tulong iti panagimakilia ken nalaing met ti para desiniona iti akkub. No naimalditen iti mimeographing machine dagiti panid a mangbukel iti libro, agraman ti kartolina a maaramat nga akkub, ti la agdaiten ti aramiden ni Manong Hermie. Ket nalaing ni Manong Hermie nga agdait. Nalagda. Ta adu a tawen ti padasna nga agdadait iti sinelas.

No dadduma met, ipa-photocopy ni Manong Hermie dagiti orihinalna. Isu nga imbes a mimeo editon, xerox edition. Ket amin dagitoy, naka-copyright. Adda papelesda iti National Library, Manila.

Manon dagiti libro ni Manong Hermie? Kas nakunatayo itayen, nasuroken a duapulo. Adtoy ti sumagmamano kadagitoy:

1. Ti Biag ken Sika kenDadduma Pay a Dan-daniw iti New Society, 1973;
   
2. Mangiruknoyka ken Dadduma Pay a Sarindaniw iti Baro a Kagimongan, 1974
   
3. Daniweng ni Ayat, 1975
   
4. Daniw a Kasam-itan, 1975
   
5. Iliw ken Dadduma Pay a Dandaniw, 1978
   
6. Ti Agamang, A Collection of Prize-winning Ilocano Poems of Hermenegildo A. Viloria (First Edition), 1981
   
7. Godofredo S. Reyes, M.D., 1981
   
8. Rissik ken Ayamuom, 1981
   
9. Dagiti Pluma iti Samtoy, 1981
   
10. Ti Gupit dagiti Panawen, 1981
    
11. Ayamuom dagiti Sa-bong, 1983
    
12. Saguday dagiti Sardam, 1985
    
13. Pammati a Dandaniw (CCP 1981-1982 Writing Grants), 1988
    
14. Ni Ilokano ken Napili a Dandaniw, 1988
    
15. Ti Agamang, A Collection of Prize-winning Ilocano Poems of Herme-negildo A. Viloria (2nd Edition), 1990
    
16. Batonlagip I, 1991
    
17. Batonlagip II, 1991
    
18. Congressman Luis “Chavit” Singson, 1992
    
19. Leap Year 1992 ken Dadduma Pay a Pammati ni Ilokano, 1992
    
20. Agsipud Ta Ay-ayatenka iti Daniw ken Panangasaas, 1993
    
21. ‘Toy Daniw a Burburtia, 1995
    
22. Dasar I, 1997
    
23. Salda 1997, 1997
    
24. Sarindaniw a Karit dagiti Panawen, 1998
    
25. Tanda: Iti Maika-25 a Tawen ti Mimeo Edition Book Form, 1998
    
26. Desdes dagiti Pana-wen: Directory dagiti Gapuanan, Sinuratan, Pam-madayaw, Kdp., 1999
    
27. Caoayan, Ilocos Sur ken Dadduma Pay a Dandaniw, 1999
    
28. Lagip: Pavilla Doble Daniw Contest (1998-1999) ken Dadduma Pay a Dandaniw, 2000.

Ita ta adun dagiti libro ni Manong Hermie, nasayaat la unay met no adda kritiko iti Literatura Iluko a mangarisit, mangadal, mangbukibok, mangsirig, mangimuri wenno mangtaep kadagitoy a gapuanan, wenno mangipuesto kadagitoy, wenno mangipuesto iti autor iti karbengan ken kaimudinganna a tugaw. Ta saan a barengbareng ti makaipablaak iti kasta ti kaaduna a libro. Saan nga asi-asi a panangmulmulengleng iti sallabawan ti inaramid ni Manong Hermie tapno makapartuat iti kastat´ kaaduna a daniw. Ta, ne, adutayo met nga agmulmulengleng ngem imbes a makapanunottayo iti daniw, pagam-ammuan ta makariingtayonto lattan a nangitagtagainep nga adun ti nasurattayo a daniw ken naipablaak payen dagitoy iti libro nga immaldit ti dakkel nga imprenta idiay Manila ket mailaklako payen ti librotayo kadagiti amin a sanga ti National Bookstore. (Cles B. Rambaud)